ԽԱՉԱՏՈՒՐ ԱԲՈՎՅԱՆԻ ԱՆՎԱՆ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

Ծրագրի գիտական ղեկավար/Լեզվաբանական հետազոտությունների լաբորատորիա

Կրթություն
1969 – 1973. Բանասիրական ֆակուլտետ, հայկական բաժին, Խ. Աբովյանի անվան ՀՊՄՀ
1978 – 1981. Հայոց լեզվի և նրա դասավանդման մեթոդիկայի ամբիոնի հայցորդ
1983-1985. Գերմաներենի մասնագետի որակավորում օտար լեզուների պետական դասընթացներ, Մոսկվա

Գիտական աստիճան
Բանասիրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր
Թեկնածուական ատենախոս. «Խոսքիմասային փոխանցումները հայերենում», Կ. 113.02.01.
Դոկտորական ատենախոս. «Խոսքիմասային տարարժեքությունն արդի հայերենի կայուն կապակցություններում», Ժ. 02.01.

Աշխատանքային փորձ
1973-1981թթ. Կամոյի շրջանի Նորադուզի 8-ամյա դպրոց, հայոց լեզվի և գրականության ուսուցիչ
1982-1990թթ. Խ.Աբովյանի անվան ՀՊՄՀ հայոց լեզվի և նրա դասավանդման մեթոդիկայի ամբիոնի դասախոս
1990-2001թթ. Խ.Աբովյանի անվան ՀՊՄՀ հայոց լեզվի և նրա դասավանդման մեթոդիկայի ամբիոնի դոցենտ
2002թ. մինչ այժմ. Խ.Աբովյանի անվան ՀՊՄՀ հայոց լեզվի և նրա դասավանդման մեթոդիկայն ամբիոնի պրոֆեսոր
2001-2013թթ. Խ.Աբովյանի անվան ՀՊՄՀ հայոց լեզվի և նրա դասավանդման մեթոդիկայն ամբիոնի վարիչ
2015-2016թթ. Խ.Աբովյանի անվան ՀՊՄՀ հայոց լեզվի և նրա դասավանդման մեթոդիկայն ամբիոնի վարիչ

Կարդացվող դասընթացներ

Բակալավրիատ
1. Ժամանակակից հայոց լեզու,
2. Գրաբար,
3. Հայոց լեզվի պատմություն,
4. Լեզվաբանության ներածություն,
5. Ընդհանուր լեզվաբանություն։

Մագիստրատուրա
1. Հայոց լեզվի տեսություն,
2. Լեզվաբանական տերմինների համակարգը,
3.Մխիթարյան Միաբանության հայագիտական գործունեությունը,
4. Փոխառությունների ուսմունքը։

Գիտական հետաքրքրությունների շրջանակը
Հայոց լեզվի պատմություն, գրաբար, ընդհանուր լեզվաբանություն, հայոց լեզվի տեսություն, բառարանագրություն

Մասնակցություն միջազգային գիտաժողովներին.

2011, 2013թ. Երևան,
2012թ. Վանաձոր,
2013թ. Գյումրի,
2013թ. Մոսկվա, Մ.Վ.Լոմոնոսովի անվ. պետական համալսարան,
2014թ. Իտալիա, Վենետիկ, Ս.Ղազար, Մխիթարյան միաբանություն,
2015թ. Իտալիա, Վենետիկ, Ս.Ղազար, Մխիթարյան միաբանություն,
2017թ. Վիեննա, Ավստրիա,
2017թ. Կրասնոդար,
2017թ. Մոսկվա, Մ.Վ.Լոմոնոսովի անվ. պետական համալսարան,
2019թ. Գյումրի:

Անդամակցություն
ԲՈՀ-ի 019 մասնագիտական խորհուրդ, ԳԱԱ Հր.Աճառյանի անվ. Լեզվի ինստիտուտ։

Հրապարակումներ
Ա.Դասագրքեր, մենագրություններ, բառարաններ.

1. Տեղաշարժեր բառերի ձևաբանական իմաստի մեջ, «Լույս» հրատ., Ե., 1985, 138 էջ։
2. Խոսքիմասային տարարժեքությունն արդի հայերենի կայուն կապակցություններում,
ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատ., Ե., 1996, 257 էջ։
3. Գրաբարի տարարժեք բառերի բացատրական բառարան, ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատ., Ե., 1998, 160 էջ։
4. Գրաբարի բացատրական բառարան, «Զանգակ» – 97», Ե., 2003, 384 էջ։
5. Գրաբարի դասագիրք, «Զանգակ» – 97», Ե., 2004, 384 էջ։ Համահեղինակ՝ Գ. Թոսունյան։
6. Հայոց լեզու. դասագիրք VII դասարանի համար, «Զանգակ» – 97», Ե., 2006, 160 էջ։ Համահեղինակ՝ Ֆ.Խլղաթյան։
7. Հայոց լեզու, գրականություն (Հանրակրթական դպրոցի առարկայական չափորոշիչ և ծրագիր), «Անտարես» հրատ., Ե., 2006, 147 էջ։ Համահեղինակ՝ Լ. Հովսեփյան և ուրիշներ։
8. Լեզվաբանության ներածություն, «Զանգակ»-97», Ե., 2008, 303 էջ։
9. Հետաքրքրաշարժ լեզվաբանություն, «Զանգակ» – 97», Ե., 2010, 238 էջ։
10. Բառակազմական և ձևաբականական կաղապարները ժամանակակից հայերենում, «Զանգակ» հրատ., Ե., 2014, 272 էջ։
11. Գրաբարի ուսումնական բառարան, «Զանգակ» հրատ., Ե., 2013, 406 էջ։
12. Բառաշխարհի գաղտնիքները. հունալատինական փոխառություններ, «Զանգակ» հրատ., Ե., 2014, 262 էջ։
13. Համեմատություն դարձվածային արտահայտությունները հայերենում (V – XVI դդ.), «Զանգակ» հրատ., Ե., 2015, 192 էջ։ Համահեղինակ՝ Լ. Ավետիսյան։
14. Գրաբարի ուսումնական բառարան, Մխիթարյան միաբանության հրատ., Վենետիկ, 2016, 448 էջ։
15. Հայոց լեզվի պատմության դասընթաց (գրային ժամանակաշրջան), «Զանգակ» հրատ., Ե., 2016, 398 էջ։ Համահեղինակ՝ Էդ. Մկրտչյան։
16. Ընդհանուր լեզվաբանության դասընթաց, «Զանգակ» հրատ., Ե., 2017, 312 էջ։

ORCID ID https://orcid.org/0000-0002-2107-6210  

Բ. Շուրջ 170 հոդված՝ նվիրված հայոց լեզվի, լեզվի դասավանդման մեթոդիկայի, հայերենի և այլ լեզուների տիպաբանության տարաբնույթ հարցերին, ինչպես նաև լեզվաբանական նորագույն ուղղություններին

1. The “New Dictionary of the Haykazian Language” within the Context of formation of Armenian lexicography. Խ.Աբովյանի անվ. ՀՊՄՀ, Մանկավարժության և հոգեբանության հիմնախնդիրներ, Միջբուհական կոնսորցիումի գիտական հանդես,
N 2, Ե., 2014 էջ 105-112
2. Морфологические свойства двухвалентных и трехвалентных слов в древнеармянском языке (синхронический и диахронический аспект). Խ.Աբովյանի անվ. ՀՊՄՀ, Մանկավարժության և հոգեբանության հիմնախնդիրներ, Միջբուհական կոնսորցիումի գիտական հանդես, № 1, Եր., 2015 էջ 139-150.
3. Պատկերավոր կայուն կապակցությունների տարբերակները գրաբարում, ԵՊՀ, Բանբեր Երևանի համալսարանի, Բանասիրություն, № 3(18), Եր., 2015, էջ 51-59։
4. Պատկերավոր համեմատությունների կառուցատիպերը Աստվածաշնչի «Երգ երգոց» գրքում, Էջմիածին, Պաշտօնական ամսագիր ամենայն հայոց կաթողիկոսութեան Մայր Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի, Նոյեմբեր, 2015, էջ 49-57։
5. Մակբայի արժեքով պատկերավոր համեմատությունները գրաբարում։ Հայերենագիտական միջազգային տասներորդ գիտաժողովի նյութեր, Եր., 2015, էջ 125-134։
6. Morphological Polysemy in Old Armenian (A Synchronic Study Attempt) Eastern-European Scientific Journal, Dusseldorf Germany, 2016. N 3 Էջ 67-75.
7. Typology of Verbal Form Plusquamperfectum in Latin and Old Armenian European Journal of Humanities and Social Sciences, “East West” Association for Advanced Studies and Higher Education GmbH. Vienna, N 1, 2017 10 Էջ.
8. Typology of Verbal Form Plusquamperfect In German and Old Armenian 12th international conference on Eurasian scientific development, “East West” Association for Advanced Studies and Higher Education GmbH. Vienna, 2017. 8 է.
9. Принципы морфологических переходов /На материале армянского языка/
Материалы IX международной научно-практической конференции по сравнительно- историческому языкознанию, 26-28 ентября 2017г. МГУ им. М. В. Ломоносова, Москва, 2017, էջ 351-361.
10. Вопросы полифункциональности лингвистических терминов. European Journal of Humanities and Social Sciences, “East West” Association for Advanced Studies and Higher Education GmbH. Vienna, N 3, 2017, էջ 23-27.
11. Структура макросистемы лингвистических терминов. Международная научно-практическая конференция "Глобализация науки: проблемы и перспективы"
22 Мая 2017, г. Краснодар, 8 էջ.
12. Plusquamperfect ժամանակաձևի տիպաբանությունը գրաբարում, լատիներենում և գերմաներենում, Բանբեր Երևանի համալսարանի, Բանասիրություն, № 2 (23), Երևան, 2017, էջ 66-70.
13. Принципы морфологических переходов в языках /на материале армянского языка/ Материалы IX международной научно-практической конференции по сравнительно-историческому языкознанию, 26-28 сентября 2017г. МГУ им. М. В. Ломоносова, Москва, 2017, էջ 351-361.
14. The variants of phraseological units denoting a human’s appearance in Armenian
European Journal of Humanities and Social Sciences, “East West” Association for Advanced Studies and Higher Education GmbH. Vienna, N 1, 2018, Էջ 54-57 (Torosyan Hripsime Vaheevna).
15. Գրաբարյան բայահիմքերի բառակազմական արժեքը հայերենում, Էջմիածին, Պաշտօնական ամսագիր, Ամենայն Հայոց կաթողիկոսութեան Մայր Աթոռոյ սբրոյ Էջմիածնի, Ս.Էջմիածին, Գ, 2018, 14 էջ.
16. Typology of Verbal Form Futurum I in Latin and Old Armenian, European Journal of Humanities and Social Sciences, “East West” Association for Advanced Studies and Higher Education GmbH. Vienna, N 3, 2018, էջ 101-105.
17. Принципы морфологической омонимии в индоевропейских языках (На материале древнеармянского языка), Филологические Науки, Москва, 2018,, N 5, էջ 9-16.
18. Կրկնավոր բարդությունների աճականով և նախդրավոր տիպերն Աստվածաշունչ մատյանում , Շիրակի հայագիտական հետազոտությունների կենտրոնի «Գիտական աշխատություններ», Գյումրի, 2018, N 21, էջ 64-75.
19. Mkhitarist Congregation in Venice and the Contemporary Lexicography of Old Armenian, European Journal of Humanities and Social Sciences, “East West” Association for Advanced Studies and Higher Education GmbH. Vienna, N 6, 2018, էջ 79-82.
20. Կրկնավոր բարդությունների ձայնդարձով և հերթագայությամբ տիպերն Աստվածաշունչ մատյանում, Բանբեր հայագիտության. Հայագիտական միջազգային հանդես, Ե., 2018, N 3, Էջ 194-206, Էջ 194-206.
21. Կրկնավոր բարդություն-ների հնչյունաանկումով տիպն Աստվածաշունչ մատյանում, Լրաբեր հասարակական գիտությունների, Ե., 2019, N 2, էջ 166-180.
22. ON THE RELATIONSHIP BETWEEN THINKING AND WORLD LANGUAGE MODELING: BASED ON OLD ARMENIAN LANGUAGE MATERIALS, W I S D O M, 1(12), 2 0 1 9,
S C I E N T I F I C J O U R N A L, Published by the decision of the Scientific Council of Khachatur Abovian, Armenian State Pedagogical University, էջ 6-15.
23. Քերականական մասնիկ-ների ընդհանրացնող գործառույթը (Հին հայերենի նյութի հիման վրա), Արցախի պետական համալսարանի Գիտական տեղեկագիր, Պրակ 1, 2019, Ստեփանակերտ, էջ 20-30.
24. Լատիներեն լեզվաբանական եզրույթների պատճենումները հայերենում, Շիրակի պատմամշակութային ժառանգությունը. Հայագիտության արդի հիմնահարցեր. 10-րդ միջազգային գիտաժողով, Գյումրի, 27-29 սեպտեմբերի, 2019, էջ 450-454.
25. Типология страдательного наклонения в современном армянском и немецком языках. Ежемесячный международный научный журнал «LINGVO-SCIENCE» № 23/2019 Варна, Болгария, էջ 27-29.

Պարգևներ

2008. «Ֆրիտյոֆ Նանսեն» հուշամեդալ, Հայաստանի Հանրապետության «Ֆրիտյոֆ Նանսեն հիմնադրամ»։
2010. «Հակոբ Մեղապարտ» հուշամեդալ, ՀՀ Ազգային գրադարան:
2012. ՀՀ ԿԳՆ ոսկե հուշամեդալ։
2017. «Մայրենիի դեսպան» մեդալ, ՀՀ Սփյուռքի նախարարություն (Սիրիայի Իսլամական Հանրապետության և Իրանի Իսլամական Հանրապետության հայկական դպրոցներին մատուցած ակնառու ծառայությունների համար)։
2023թ․ Մրցանակ Հայաստանի Թեքեյան մշակութային միության կողմից հայագիտական ​​անվանակարգում
2023թ. «Մովսես Խորենացի» մեդալ, ՀՀ Նախագահի հրամանագրով

Լեզուներ՝ ռուսերեն, անգլերեն, գերմաներեն, լատիներեն