ԽԱՉԱՏՈՒՐ ԱԲՈՎՅԱՆԻ ԱՆՎԱՆ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

Հայկական պետական մանկավարժական համալսարանը հիմնադրվել է 1922 թվականի նոյեմբերի 7-ին, իսկ 1948 թվականից կրում է մեծ Լուսավորիչ ու մանկավարժ Խաչատուր Աբովյանի անունը:

Տարբեր ժամանակներում տարբեր են եղել մանկավարժ կրթելու մեթոդները, բայց մի բան անփոփոխ է. ուսուցչի ազգապահպան առաքելությունը, առողջ ու բանիմաց հասարակության, պետության անվտանգության երաշխավորի պատասխանատվությունը: Մանկավարժական համալսարանը հենց այս պատասխանատվությամբ է մոտենում իր առաքելությանը և արդեն մեկ դար տարեցտարի կատարելագործում է ուսումնագիտական ու կրթական գործառույթները:

Մեկ դար առաջ, երբ մեր երկրում հասարակության կեսից ավելին գրաճանաչ չէր, Հայաստանում հիմնադրվեց Մանկավարժական մայր դարբնոցը, որն առ այսօր չփոխեց իր սկզբունքը՝ հավատարիմ մնալով սովորեցնել սովորեցնելու ազգապահպան առաքելությանը։

1922 թվականի նոյեմբերի 7-ին Երևանում ծնունդ առավ Հայկական պետական մանկավարժական ինստիտուտը՝ վաստակաշատ մանկավարժ Արշավիր Շավարշյանի ղեկավարությամբ:

1922 թվականի սեպտեմբերի 30-ին որոշվեց Երևանի պետական համալսարանի մանկավարժական ֆակուլտետի հիմքի վրա բացել ինքնուրույն մանկավարժական ինստիտուտ՝ եռամյա դասընթացով։ Այն նպատակ ուներ արմատապես բարեփոխելու և զարգացնելու Խորհրդային կառավարության՝ դպրոցների համար մանկավարժական կադրեր պատրաստելու կարևորագույն եւ անհետաձգելի գործը. բարձրորակ ուսուցչական կադրերի ստեղծումը ժամանակի հրամայական էր։

Նորաստեղծ բուհն ուներ միայն մանկավարժական ֆակուլտետ` նախադպրոցական, դպրոցական և արտադպրոցական մասնագիտություններով: Պարապմունքները սկսվեցին նոյեմբերի 27-ից՝ նախկին Հռիփսիմյան գիմնազիայի շենքում:

1924-25 ուսումնական տարում հայկական մանկավարժական ինստիտուտը ունեցավ իր առաջին շրջանավարտները։ Բուհում աշխատում էին ականավոր գիտնականներ և հմուտ մանկավարժներ Հակոբ Մանանդյանը, Հրաչյա Աճառյանը, Մանուկ Աբեղյանը, Արսեն Տերտերյանը, Աշոտ Տեր-Մկրտչյանը, Դրաստամատ Տեր-Սիմոնյանը, Հայկ Ազատյանը, Գրիգոր Չուբարը, Ավետիք Տեր-Պողոսյանը, Արսեն Բեջանյանը, Տիգրան Ռաշմաճյանը, Հովհաննես Տեր-Միրաքյանը, Գրիգոր Ղափանցյանը, Ստեփան Ներսիսյանը, Վահան Ռշտունին և շատ ուրիշներ:

Հայ մեծ լուսավորիչ Խաչատուր Աբովյանի մահվան 100-ամյա տարելիցի առիթով 1948 թվականին Մանկավարժական ինստիտուտը կոչվեց նրա անունով և մինչև այժմ էլ կրում է մեծ մանկավարժի անունը:

Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարության որոշմամբ, 2000 թվականի հունվարից մանկավարժական ինստիտուտը վերանվանվեց Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարան:

Համալսարանն իր 100-ամյա պատմության ընթացքում ունեցել է ականավոր շրջանավարտներ, հասարակական և պետական գործիչներ, ինչպիսիք են Սերգեյ Արզումանյանը, Գեւորգ Ղանեսօղլյանն ու Հրանտ Ոսկանյանը, Խորհրդային Միության հերոս Աշոտ Ամատունի, Հայաստանի Հանրապետության Ազգային հերոս Մովսես Գորգիսյանն ու Արցախի հերոս Մեխակ Մեխակյան: Մեծ է համալսարանի շրջանավարտ գիտնականների ավանդը. Շաքրո Մհոյանն ու Մանվել Զուլալյանը դարձել են ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոսներ: ՀԽՍՀ գիտությունների ակադեմիայի և ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի թղթակից անդամներ են մեր շրջանավարտներ Աշոտ Աբրահամյանը, Գուրգեն Թադևոսյանը, Սիմոն Կրկյաշարյանը, Աելիտա Դոլուխանյանը, Վիգեն Ղազարյանը:

200-ից ավել շրջանավարտ դարձել է գիտության դոկտոր-պրոֆեսոր: Նրանց ջանքերով տպագրել է ավելի քանի 3000 անուն գիրք: Մանկավարժական համալսարանին մեծ պատիվ և հռչակ են բերում համալսարանի շրջանավարտներ Հովհաննես Շիրազն ու Հրանտ Մաթևոսյանը, Սերո Խանզադյանն ու Ռազմիկ Դավոյանը:

Համալսարանի շրջանավարտները լուրջ ներդրում ունեն երկրի մշակութային կյանքում: Բազմաթիվ գրողներ, լրագրողներ, գրադարանային աշխատողներ, գեղանկարիչներ, ռեժիսորներ, դերասաններ հայտնի են որպես աբովյանականներ:

Ռեժիսորներ Հենրիկ Մալյան, Ֆրունզե Դովլաթյան, Գրիգոր Մելիք-Ավագյան, Լաերտ Վաղարշան, Մարատ Վարժապետյան, Ալբերտ Յավուրյան, Յուրի Երզնկյան, Սերգեյ Իսրայելյան, Դմիտրի Կեսայանց,
դիրիժորներ Էմմա Ծատուրյան, Արամ Քաթանյան, Հակոբ Ոսկանյան, գեղանկարիչ Հովհաննես Զարդարյան, քանդակագործ Գրիգոր Չուբար, պարուսույցներ Ազատ Ղարիբյան, Վանուշ Խանամիրյան, Ֆրունզե Ելանյան, անվանի գրականագետներ Աշոտ Աբրահամյան, Արարատ Ղարիբյան,Գուրգեն Սևակ, Հայոց փիլիսոփայական ակադեմիայի հիմնադիր նախագահ Գևորգ Բրուտյան։
Մտավորականների այս սերուցքն է կրթել մեր ուսանողներին:

Ոչ միայն գիտական ու մշակութային, այլև մարզական հաջողություններ է գրանցել Մանկավարժական համալսարանը: Հայաստանի սպորտային փառքի տարածողներ միջազգային կարգի սպորտի վարպետներ, թենիսիստներ Էլմիրա Անտոնյանը, Բագրատ Բուռնազյանը մանկավարժականի շրջանավարտներ են:

Ներկայումս Ֆիզիկական կուլտուրայի ամբիոնը վերակազմավորվել է «Շախմատի և սպորտի» ամբիոնի, եւ այն ղեկավարում է միջազգային կարգի գրոսմայստեր Սմբատ Լպուտյանը: Այսօր էլ համալսարանում դասավանդում են իրենց ոլորտներում կայացած եւ լայն ճանաչում ունեցող բարձրորակ մասնագետներ, գիտությունների ազգային ակադեմիայի 6 անդամ:

Մեծ է Մանկավարժական համալսարանի և նրա շրջանավարտների ավանդը մեր երկրի տնտեսական, մշակութային և հոգեւոր զարգացման գործում:

Առանց 100 տարվա ձեռքբերումները մանրամասնելու՝ հարկ է առանձնացնել առնվազն այն, ինչով Մանկավարժականը առանձնանում է մյուս բուհերից․Նախ այն միակն է, որ պատրաստում է ուսուցիչներ հանրակրթական ծրագրով ուսուցանվող առանց բացառության բոլոր առարկաների գծով։

Մանկավարժական համալսարանն այսօր հանրապետությունում միակ բարձրագույն ուսումնական հաստատությունն է, որ պատրաստում է սկզբնական կրթության մասնագետներ, տարրական դասարանների դասվարներ։ Միակն է, որ ունի Հատուկ և ներառական կրթության ֆակուլտետ, և կրթում է հատուկ կարիքներ ունեցող մարդկանց ուսուցիչներ։ Միակն է, որ հանրապետությանը տալիս է շախմատի ուսուցիչներ և իր կազմում ունի շախմատ գիտահետազոտական ինստիտուտ, որն իր բնույթով ու առաքելությամբ բացառիկ է ոչ միայն տարածաշրջանում, այլև աշխարհում։

Մանկավարժական համալսարանը միակ բուհն է, որ ունի Աստղադիտակ, որից ուսումնական, հետազոտական և գիտահետազոտական նպատականերով օգտվում են ուսանողները, մագիստրոսներն ու ասպիրանտները, ի դեպ, ոչ միայն մեր բուհի։ Միակն է տարածարշրջանում, որ Ֆիզիկայի լաբորատորիայում ունի Ռոմանյան սպեկտրոսկոպ, որով հետազոտություններ են անում ոչ միայն մանկավարժականի մագիստրոսներն ու ասպիրանտներն, այլև տարածաշրջանի՛ այլ բուհերի հետազոտողներ։

Մանավարժական մայր բուհի պատմության թանգարանը ծառայում է որպես առանձին լաբորատորիա, որտեղ մշակվում են կրթական ծրագրեր և ներդրվում թանգարանագետներ պատրաստող հանրապետությունում միակ բուհի միակ ամբիոնում։

Մանկավարժական համալսարանը միակն է, որ ունի սեփական ռադիոալիք, որի հաղորդումները պատրաստում են ուսանողները։ Այն հեռարձակվում է աշխարհի 160 երկրում։ Նաև միակն է, որ ունի սեփական հեռուստաարտադրություն և շաբաթական պարբերականությամբ հաղորդումների շարք՝ հանրապետական մուլտիպլեկսում ընդգրկված հեռուստաալիքներով։

Այսօր Մանկավարժական համալսարանը վարում է միջազգային համավատարմանգրմանը միտված քաղաքականություն, ընդգրկված է կրթության որակի բարձրացմանն ուղղված տարածաշրջանային եվրոպական կրթական մի շարք ծրագրերում: Մանկավարժականի լավագույն ուսանողները հնարավորություն ունեն իրենց ուսման որոշակի ժամանակահատված փոխանակման ծրագրերով անցկացնել ամերիկյան, եվրոպական եւ ռուսական հայտնի համալսարաններում:

Մանկավարժական համալսարանն ունի նաև շատ կարևոր մի առանձնահատկություն, մասնագիտական կրթական ծրագրերը ապրոբացիա անելու իրական հնարավորություն՝ իր հիմնական և ավագ դպրոցներում․ սրանով Մանկավարժական կարողանում է ապահովել փակ շղթա․ հիմնական դպրոց, ավագ դպրոց-վարժարան- համալսարան, և ապա արդեն ուսուցչի որակավորմամբ նորից դպրոց։
Ու այսպես արդեն 100 տարի․․․․․

Հայտնի է, ինչպիսին ուսուցիչն է, այնպիսին էլ ազգային դպրոցն է, իսկ դպրոցի որակով պայմանավորված է մեր ժողովրդի ապագա զարգացումը: Մանկավարժական համալսարանի անցած ուղին, ներկան ու զարգացման հեռանկարները խոստանում են լուսավոր ապագա:

ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՆ ԱՐԴԵՆ 100 ՏԱՐԻ ՍՈՎՈՐԵՑՆՈՒՄ Է ՍՈՎՈՐԵՑՆԵԼ։