ԽԱՉԱՏՈՒՐ ԱԲՈՎՅԱՆԻ ԱՆՎԱՆ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

ՀՊՄՀ-ի Զարգացման և կրթության հոգեբանության ամբիոնը հիմնադրվել է 2022 թվականին։

ՀՊՄՀ-ի Սոցիոլոգիայի և սոցիալական աշխատանքի ամբիոնը հիմնադրվել է 2009 թվականին՝ սոցիոլոգիայի լաբորատորիայի կողմից կատարված գիտահետազոտական աշխատանքների հիման վրա:

Ամբիոնը մեծ ներդրում է ունեցել Հայաստանի Հանրապետությունում սոցիոլոգիական գիտության և պրակտիկայի ձևավորման, զարգացման և պրոպագանդման գործում: Սոցիոլոգիական գիտության ձևավորման գործում մեծ ներդրում են ունեցել Յուրի Գասպարյանը, ակադեմիկոս Գևորգ Պողոսյանը:

Ամբիոնի աջակցությամբ կազմակերպվել են մի շարք հանրապետական և միջազգային կոնֆերանսներ: Ամեն տարի ամբիոնի անդամները մասնակցում են միջազգային կոնգրեսների, համագործակցում արտասահմանյան գիտնականների հետ, իրականացնում համատեղ հետազոտական ծրագրեր:

Ամբիոնի անդամների ուժերով ստեղծվել են բազմաթիվ սոցիոլոգիական դասագրքեր, արժեքավոր գիտական մենագրություններ: Ամբիոնի անդամների ուժերով ստեղծվել են բազմաթիվ սոցիոլոգիական դասագրքեր, արժեքավոր գիտական մենագրություններ:

Ամբիոնում աշխատում են ոլորտի առաջատար մասնագետներ՝ սոցիոլոգիական գիտությունների դոկտոր-պրոֆեսորներ, գիտությունների թեկնածուներ:

Ամբիոնն ունի 1 ասպիրանտ, 3 հայցորդ. աշխատում են գիտությունների 4 դոկտոր, պրոֆեսոր, 1 թեկնածու, դոցենտ, 3 թեկնածու, ասիստենտ, 1 թեկնածու, 11 դասախոս, 1 մասնագետ - կոորդինատոր:

Մանվարժական ինստիտուտում 1946-47 ուստարում բացվում է խորհրդային Հայաստանում Հոգեբանության առաջին ամբիոնը: Խորհրդային ականավոր հոգեբան Սերգեյ Ռուբինշտեյնի ասպիրանտ՝ Գայանե Հովսեփյանի գլխավորությամբ ամբիոնում դասախոսում են Վեռա Դարբինյանը, Շավարշ Սիմոնյանը, Դրաստամատ Տեր-Մկրտչյանը և Մկրտիչ Մազմանյանը: Պրոֆեսոր Մկրտիչ Արամի Մազմանյանը 1951 թ. նշանակվում է հոգեբանության ամբիոնի վարիչ, իսկ 1957 թ. հիմնում հոգեբանության պրոբլեմային լաբորատորիան: 1965 թ. հիմնադրվում է Հայաստանում առաջին հոգեբանների միությունը: 1977-83 թթ. ամբիոնը ղեկավարում է մ.գ.թ., դոցենտ Ազգուշ Հակոբյանը, ապա 1983-1992 թթ., 1997-2003 թթ. հ.գ.դ., պրոֆեսոր Կառլեն Ոսկանյանը։ 1992-1996, 2003-2005 թթ. ամբիոնի վարիչ է նշանակվում հ.գ.դ., պրոֆեսոր Սերգեյ Արզումանյանը, ով 1982 թ. նշանակվել է հոգեբանության պրոբլեմային լաբորատորիայի բաժնի վարիչ, 1991 թ. ղեկավարում հայկական հոգեբանական միությունը։ Նրա նախագահությամբ 1995 թ. ստեղծվել է հոգեբանա-մանկավարժական մասնագիտական խորհուրդը, իսկ 1996 թ.՝ հոգեբանության և մանկավարժության ֆակուլտետը։ :

2005-2011 թթ. Հոգեբանության տեսության և պատմության ամբիոնի վարիչ է նշանակվում հ.գ.թ., դոցենտ Սուսաննա Փիլոսյանը, ապա 2011-2016 թթ. հ.գ.դ., պրոֆեսոր Մելս Մկրտումյանը, ում կողմից 2014 թ. ամբիոնին կից բացվում է «Ճգնաժամային և արտակարգ իրավիճակների հոգեբանության լաբորատորիան»: 2016-17 թթ. արդեն հոգեբանության ամբիոնի վարիչի պաշտոնակատար է նշանակվում հ.գ.դ., պրոֆեսոր, հոգեբանության 064 մասնագիտական խորհրդի նախագահ (2021 թ-ից համալսարանի ռեկտոր) Սրբուհի Գևորգյանը: Ամբիոնում դասախոսում են հոգեբանական գիտությունների 3 դոկտոր, պրոֆեսոր, գիտությունների 18 թեկնածու և դոցենտ, 8 ասպիրանտ և հայցորդ:

2017-20 թթ. ամբիոնի վարիչի պաշտոնակատար է նշանակվում հ.գ.դ., պրոֆեսոր Վազգեն Մարգարյանը, 2020-21 թթ.՝ Կրթության հոգեբանության և սոցիոլոգիայի ֆակուլտետի դեկան Ռուզաննա Պետրոսյանը, 2021 թթ.՝ հ.գ.դ., պրոֆեսոր Կամո Վարդանյանը: 2021 թ-ից ամբիոնի վարիչի պաշտոնակատարն է հ.գ.թ., դոցենտ Լևոն Սարգսյանը: 2022 թ. հոգեբանության ամբիոնը անվանակոչվեց ամբիոնի երախտավոր, ակադեմիկոս Մկրտիչ Արամի Մազմանյանի անունով: Ամբիոնի նախաձեռնությամբ 2022թ. կազմակերպվել է 3 գիտաժողով, հանրապետական՝ «Դատահոգեբանական փորձաքննություն, տեսություն և պրակտիկա», միջազգային՝ «Պատերազմի սոցիալ-հոգեբանական հետևանքները», ուսանողական՝ «Հոգեբանական հետազոտություններ»։ Նաև լույս են տեսնում «Հոգեբանական հիմնախնդիրներ» գիտական պարբերականի 1-ին և 2-րդ համարները: Ամբիոնում դասախոսում են հոգեբանական գիտությունների 1 դոկտոր, պրոֆեսոր, 10 թեկնածու-դոցենտներ, 2 ասպիրանտ և հայցորդ: Ամբիոնում ձևակերպված են 2 ասպիրանտ և 22 հայցորդ: Ամբիոնի մասնագետները շարունակում են մշակել և հրատարակել ուսումնամեթոդական ձեռնարկներ, դասագրքեր: Առանձնահատուկ նշանակություն է տրվում միջազգային կապերի զարգացմանը:

Ամբիոնը սպասարկում է մագիստրոսական 3 ծրագիր՝

• Անձի հոգեբանություն և հոգեբանական խորհրդատվություն,
• Ընտանիքի հոգեբանություն,
• Ճգնաժամային հոգեբանություն և միջամտություն:

1996 թվականին, երբ հիմնադրվել է «Հոգեբանության և մանկավարժության» «Հոգեբանության» ամբիոնները: 2006թ.-ին այս ամբիոնների բազայի վրա սահմանվել են համապատասխանաբար հետևյալ ամբիոնները` «Զարգացման և կիրառական հոգեբանության», «Հոգեբանության տեսության և պատմության»:

Մինչև 2009թ.-ը «Զարգացման և կիրառական հոգեբանության» ամբիոնի վարիչ է եղել Սերգեյ Արզումանյանը: Սերգեյ Զումշուդի Արզումանյանը 1982թ.-ին նշանակվել է հոգեբանության պրոբլեմային լաբորատորիայի վարիչ, որտեղ իրականացնում է հետազոտություններ՝ մանկան, տարիքային և մանկավարժական հոգեբանության խնդիրների հարցերով։ 1991թ.-ին ղեկավարում է հայկական հոգեբանական միության նախագահի պաշտոնը։ 1992-97թ.թ. Արզումանյանը ղեկավարում է ՀՊՄՀ մանկան և ընդհանուր հոգեբանության ամբիոնը, 1998-2000 թթ՝ Նախադպրոցական մանկավարժության և մանկան հոգեբանության ամբիոնը, 2000-2006թթ. Ընդհանուր հոգեբանության և Կիրառական հոգեբանության ամբիոնները, իսկ 2006-09թթ.` Զարգացման և կիրառական հոգեբանության ամբիոնը։ Պրոֆեսոր Արզումանյանը մշակել է «Հանցածին վարքի դիրքորոշման» հոգեբանական տեսությունը, որում բացահայտում է օրինախախտ վարքի դիրքորոշումների ձևավորման, զարգացման, դրսևորման և փոփոխության օրինաչափությունները: Նա ստեղծեց իրավաբանական հոգեբանության դպրոց, զարգացրեց այդ ոլորտի հարակից մի շարք ոլորտներ` դատական հոգեբանություն, քրեական հոգեբանություն, սոցախտաբանություն, դատահոգեբանական փորձաքննությունը:

2009-2011թթ. ամբիոնի վարիչի պաշտոնը զբաղեցրել է Սրբուհի Գևորգյանը, ով եղել է նաև Կրթության հոգեբանության և սոցիոլոգիայի ֆակուլտետի դեկանը::

2011-2021թթ. ամբիոնի վարիչի պարտականությունները կատարել է Սամվել Խուդոյանը: Նա նույնպես իր մեծ ներդրումն է ունեցել ամբիոնի զարգացման գործում: Նրա պաշտոնավարման ընթացքում ամբիոնը վերանվանվեց Կիրառական հոգեբանության ամբիոն: Ամբիոնի անդամների մեծ մասը, բացի դասախոսական գործունեությունից, զբաղվում են հոգեբանական պրակտիկայով, ընդունում և աշխատում են տարբեր խնդիրներով այցելուների հետ, ինչպես նաև կազմակերպում գործնական թրեյնինգներ, վերապատրաստումներ: Ամբիոնը ակտիվ ներգրավված է եղել պատերազմական իրավիճակում զինվորներին հոգեբանական աջակցություն ցույց տալու գործընթացի մեջ, ինչպես նաև տուժողների ընտանիքներին հոգեբանական օգնություն ցուցաբերելու աշխատանքներում:

Ս. Խուդոյանի ղեկավարման ժամանակաշրջանում ամբիոնում իրականցվել են գիտական ուսումնասիրություններ կապված տարիքային զարգացման և ճգնաժամերի խնդիրների հետ, ինչպես նաև ներշնչաքի հոգեբանական ազդեցության, հիպնոթերապիայի հարցերով:

Կիրառական հոգեբանության ամբիոնում է իր գիտամանկավարժական գործունեությունը ծավալում ներկայիս ռեկտորը` Ս. Գևորգյանը:

Կիրառական հոգեբանության ամբիոնում տարբեր տարիների ընթացքում մշակվել են նոր մասնագիտացումների առարկայացանկերը: Բարեփոխվել է բակալավրիատի առարկայացանկը: Կիրառական հոգեբանության ամբիոնը լրիվությամբ կամ մասնակի (Հոգեբանության մյուս ամբիոնների հետ համատեղ) զբաղվում է մագիստրատուրայի հետևյալ ծրագրերով.

• Զինվորական հոգեբանություն
• Կլինիկական հոգեբանություն և հոգեթերապիա
• Իրավաբանական հոգեբանություն
• Կառավարման հոգեբանություն

Ամբիոնի մասնագետների կողմից մշակվել են նեղ մասնագիտացումներին համապատասխան կրթական ծրագրեր, առարկայական նկարագրեր, վերոնշյալ մասնագիտացումների կրթական վերջնաարդյունքներին համապատասխան առարկայացանկ:

2021թ դեկտեմբերից առ այսօր ամբիոնի վարիչի պատականությունները կատարում է Մարիանա Ավետիսյանը: Ամբիոնի գիտահետազոտական ուղղություններն են.

• Իրավաբանական հոգեբանություն, դատահոգեբանական փորձաքննություններ
• Կլինիկական հոգեբանություն, մանակական կլինիկական հոգեբանություն /հատուկ հոգեբանություն/
• Զինվորական հոգեբանություն
• Սոցիալական հոգեբանություն, կառավարման հոգեբանություն